آشنایی با ساز سلانه
ساز سلانه ابداعی تازه، توسط دستان هنرمند سیامک افشاری و استاد حسین علیزاده می باشد. این ساز زهی زخمه ای که آن چنان قدمتی ندارد، شبیه سازی شده و ترکیبی از سازهای بربط، عود، لوت، سه تار و تنبور و رباب از تاریخ دور ایران است.
تاریخچه ساز زهی سلانه
این ساز در قرن ۱۶ میلادی در ایتالیا دوران رنسانس تحت عناوینی همچون کلاسیکن (Classikon) رواج داشته و ظاهرا بر اساس نمونه های شرقی همین ساز تشکیل شده است. اما پس از آن دچار تحولاتی شده است. این ساز براساس شواهد تاریخی، دارای سه سیم و سه گوشی بوده است. و نوازندگان از طریق اضافه کردن سیم های اصلی به صداهای بم تری دست می یافتند.
چگونگی پیدایش سلانه
دلیل نام گذاری این ساز به گفته سازنده، این است که خیلی آهسته و سلانه سلانه دست به ابداع این ساز زدند. به گفته استاد حسین علیزاده، موضوع اختراع ساز جدید ممکن است در ذهن هر آهنگساز و نوازنده ای شکل بگیرد. اما جسارت این کار را داشتن هم بسیار مهم است. جسارتی که باعث نشود تمام چند سال تلاش در حوزه موسیقی خود را زیر سوال ببرید.
کوشش های حسین علیزاده برای بازسازی و احیای این ساز باستانی، در گوشه های فراموش شده موسیقی ایرانی، منجر به انتشار آلبومی با همین نام در سال ۲۰۰۳ شد. این آلبوم شامل بداهه نوازی های استاد علیزاده با این ساز در دستگاه های بیات اصفهان، سه گاه، بیات کرد و افشاری است. این آلبوم تاکنون نزد اهل فن و کارشناسان موسیقی واکنش های متفاوتی به همراه داشته است.
هدف مبتکران این ساز موارد زیر بوده است:
۱- به کارگیری واخوان ها جهت تقویت هارمونیک ها و حجم و تنوع بخشیدن به رنگ آمیزی صدای ساز.
۲- امکان دستیابی به صداهای بم تر، به صورتی که جنس و رنگ و حالت صدا ایرانی بماند.
ساختار ساز سلانه
ساز سلانه متشکل از ۱۲ سیم است که با شنیدن آن بیشتر متوجه زیر بودن صدای آن میشوید. از میان آن ۱۲ سیم ساز، ۶ سیم به جهت انگشت گذاری و کوک کردن به کار می رود و ۶ سیم دیگر به منظور طنین صدا است و برای بهتر نشان دادن رنگ و هارمونی موسیقی است.
بداهه نوازی با سلانه
به صورت کلی نوازندگان ایرانی بر این باورند که سازهای سنتی ایرانی برای تکنوازی ها مناسب تر هستند و خیلی سخت با دیگر سازهای ارکستری هماهنگ میشوند. ساز سلانه را میتوان بداهه نواخت. یعنی نوازنده با حس و حال خود شروع به نواختن قطعه دلخواه خود می کند و تمامی نت های آن را به دست خود می گیرد و می نوازد.
در بداهه نوازی، نوازنده بر اساس حس و حال آنی و لحظه ای خود شروع به نواختن می کند. نیازی ندارد که زمان بسیاری را برای نوشتن نت بگذارد و ملودی خاصی را تمرین کند. حتی ممکن است از همان بداهه نوازی یک قطعه شاهکار پدید آید.
