هر آن چیزی که باید درباره ی پیانو بدانید!

پیانو چیست؟

پیانو مشهورترین ساز صفحه کلیددار است که صدای آن در اثر برخورد چکش هایی با سیم های فلزی در داخل جعبه چوبی تولید می شود. این چکش ها در اثر فشرده شدن کلید های پیانو (کلاویه ها) حرکت کرده و به سیم ها ضربه می زنند. سیم های این ساز به صفحه ای به نام «صفحه صدا» یا «Soundboard» متصل شده اند؛ صفحه صدا نقش تقویت کننده ی صدا را در این ساز دارد.

به ساز هایی که طریقه تولید صدا در آن ها مانند پیانو می باشد، ساز های زهی چکشی نیز گفته می شود. این ساز ها زیر مجموعه ای از ساز های زهی بوده و انواع مختلفی دارند. برای آشنایی بیشتر با ساز های زهی، مطلب آشنایی با ساز های زهی و انواع آن ها را مطالعه نمایید.

پیانو در بین سازهای معمول (بجز ارگ کلیسا) بالاترین دامنه صوتی را دارد و می تواند محدوده گسترده ای از صداها (فرکانس هایی در حدود ۲۷ هرتز تا ۴۱۸۶ هرتز) را تولید کند. همین دلیل باعث شده است که از پیانو با عنوان های کامل ترین ساز و مادر سازها نیز یاد شود.

تاریخچه

در حدود سال ۱۷۰۰ میلادی در شهر پادووای ایتالیا شخصی به نام بارتولومئو کریستافوری پیانو را اختراع کرد، اما این ساز تا حدود یک دهه تقریبا ناشناخته ماند ؛ تا اینکه در سال ۱۷۱۱ نویسنده ای ایتالیایی یک مقاله درباره ی این ساز نوشت که مقاله او بعد ها به زبان آلمانی ترجمه و به صورت گسترده منتشر شد. یکی از مواردی که در مقاله به آن اشاره شده بود دیاگرام مکانیزم این ساز بود که اکثر سازندگان بعدی آن بر اساس این مقاله کار خود را شروع کردند.

قبل از اختراع شدن این ساز از هارپسیکورد (Harpsichord) استفاده می شد. یکی از تفاوت های مهم و عمده ای که پیانو با هارپسیکورد داشت این بود که در هارپسیکورد شدت صدای ایجاد شده از ساز، مستقل از شدت ضربه به صفحه کلید بود و شدت صدای کلیدهای هارپسیکورد در هر صورت ثابت بود؛ اما در پیانو اگر به کلید ها ضربه ملایم بزنیم، صدایی نرم ایجاد می شود و اگر ضربه ها محکم باشند صدایی بلند تر تولید خواهد شد.

همین ویژگی پیانو باعث مورد توجه قرار گرفتن آن در بین آهنگسازان قرن هجدهم میلادی شد. مخترع پیانو، هارپسیکورد سازی بود که در تلاش برای ارتقاء مکانیزم این ساز بود به همین دلیل پیانو های اولیه ظاهر و صدایی شبیه به هارپسیکورد داشتند؛ اما در آن زمان هارپسیکورد های جدید و ارتقا یافته بسیار مورد توجه قرار گرفتند و پیانو فورته نام گرفتند و به مرور زمان به این شکل در آمدند. هر آنچه که امروزه به عنوان پیانوی مدرن می شناسیم از اواسط قرن ۱۹ به وجود آمد.

نام‌ گذاری پیانو

در آغاز قرن ۱۷ «بارتولومه اوکریستوفوری» سازنده سازی از اهل فلورانس نام اولین پیانو را «گراوی چمبالو کول پیانو اِفورته» (Gravicembalo col piano E Forrte) گذاشت. پیانو به معنی ملایم و فورته به معنی صدای بلند و رسا می باشد.

صدای پیانو

همانطور که گفته شد، صدای پیانو از طریق فشردن کلاویه ها و در نتیجه آن برخورد چکش ها با سیم ها تولید می شود. شدت صدای این ساز با فشار وارد شده توسط نوازنده روی کلاویه ها، رابطه مستقیم دارد. هرقدر ضربه ای که به کلاویه ها وارد می شود، محکم تر باشد صدای پیانو نیز بلند تر می شود و هرقدر ضربه ای که به کلاویه ها وارد می شود، آرام تر باشد، صدای ساز کمتر می شود.

چکش‌ های پیانو

مجموعه ای از اهرم ها، چکش های پیانو را به کلیدها متصل می کنند. چکش ها و اهرم ها، مجموعه ای را تشکیل می دهند که به آن عملگر گفته می شود. افزایش شتاب چکش ها در برخورد به سیم ها و کنترل عکس العمل بازگشتی آن ها پس از برخورد، به عهده ی عملگر می باشد. معمولا سر این چکش ها با استفاده از لایه ای از نمد یا الیاف مشابه طبیعی پوشانده می شود. این کار باعث افزایش کیفیت صدای ساز می شود. البته کیفیت صدای این ساز به عوامل گوناگونی مانند کیفیت ساخت صفحه صدا نیز بستگی دارد.

کلیدهای پیانو

ساز پیانو دارای کلیدهای سفید و سیاه رنگی است که با فشردن آن ها صدا و نت مورد نظر تولید می شود؛ به این کلیدها کلاویه نامیده می شوند. کلیدهای سیاه پیانو به عنوان کلیدهای Sharp و Flat شناخته می شوند. نت های نواخته شده توسط این کلیدها نیم پرده بالاتر یا پایین تر از دکمه سفید کناری آن ها است. در واقع فاصله موسیقیایی بین دو کلید سفید این ساز یک پرده و فاصله بین یک کلید سفید و یک کلید سیاه نیم پرده می باشد. در همه پیانو ها کلید های سیاه در گروه های سه تایی یا دوتایی در بین کلیدهای سفید قرار گرفته اند.

در هر اکتاو پیانو ۷ کلید سفید برای ۷ نت موسیقی دو، ر، می، فا، سل، لا، سی وجود دارد. علاوه بر کلیدهای سفید، کلیدهای سیاه رنگ هم بین بعضی از کلیدهای سفید وجود دارند. لازم به ذکر است که بین کلیدهای سفید رنگ سی و دو همچنین بین کلید های سفید رنگ می و فا، کلید سیاه رنگی وجود ندارد.

هر کلید سیاه رنگ پیانو در حکم نت بمل برای نت مربوط به کلید سفید رنگ سمت راست آن (یعنی آن کلید سیاه در سمت چپ کلید سفید قرار دارد) همچنین در حکم نت دیز برای نت مربوط به کلید سفید رنگ سمت چپ آن (یعنی آن کلید سیاه در سمت راست کلید سفید قرار دارد) است.

انواع پیانو

از انواع پیانو می توان به نوع گرند (Grand Piano)، دیواری (Upright piano)، الکترونیک یا دیجیتال (Digital piano)، اسپینت (Spinet piano) و چهارگوش (Square piano) اشاره کرد که اسپینت و چهارگوش از انواع منسوخ شده پیانوها می باشند.

نحوه نواختن

پیانو توسط ضربه نوک انگشتان نواخته می شود و یک پیانیست می تواند هم زمان ده تا نت را توسط نوک انگشتانش به صدا در بیاورد.

یک پیانیست باید محل قرار گیری انگشتان خود را روی کلیدها بداند به این دلیل که معمولا نت اول آهنگ ها، شماره دارند و انگشت شروع کننده را مشخص می کنند. در این صورت انگشت شست دو دست شماره ۱ است و به ترتیب سایر انگشت ها از ۲ تا ۵ به ترتیب شماره گذاری می شوند.

البته بعضی از آهنگ سازان، شماره ای برای نت شروع کننده موسیقی شان مشخص نمی کنند و پیانیست باید بر اساس نت های موجود در آهنگ محل قرار گیری انگشت هایش روی کلید ها را تشخیص دهد و حتی در صورت نیاز می تواند جای دو دستش را روی کلیدها با هم عوض کند.

به صدا در آوردن کلیدها به شدت فشار انگشتان روی کلیدها بستگی دارد، اگر انگشت ها را به آرامی روی کلاویه ها فشار دهیم صدای ساز آرام خواهد بود و هر چه با قدرت بیشتری کلاویه ها را فشار دهیم صدای بلند تری از این ساز می شنویم به این حالت اصطلاحا تاچینس مانس می گویند.

پیانیست ها از حالت تاچینس مانس برای انتقال احساسات موسیقی به شنونده های آن استفاده می کنند. برای مثال در قطعات عاشقانه و رومانتیک شدت ضربه روی کلاویه ها بسیار آرام است و در اوج هیجان موزیک شدت ضربه روی کلاویه ها بیشتر می شود.

پیانیست‌ های مطرح جهان

از جمله پیانیست های مطرح جهان می توان به این افراد اشاره کرد:

فردریک شوپن

لودویگ فان بتهوون

یوهان سباستین باخ

ولفگانگ آمادئوس موتسارت

یانیس کریسومالیس

فرانتس جوزف هایدن

فرانتس لیست

آرتور روبینشتاین

ولادیمیر هوروویتس

کلارا شومان

ولادیسلاو اشپیلمان

سرگئی راخمانینف

دنیل بارنبویم

منبع: ویکی پدیا

همانطور که در این مقاله بیان شد، امروزه پیانو از طرفداران زیادی برخوردار است و در بین جوامع و هنرمندان موسیقی محبوبیت خاصی دارد. هدف از این مقاله آشنایی علاقه مندان موسیقی با این ساز و انواع آن بود.

امیدواریم که اطلاعات مفیدی را به شما هنرمندان و هنر دوستان منتقل کرده باشیم.

نظرات، انتقادات و پیشنهادات خود را با ما در میان بگذارید.