ترومپت چیست؟
ترومپت یا Trumpet (به فرانسوی: Trompette) سازی بادی برنجی است که در محدوده سوپرانو (گونه‌ای از صدای بسیار زیر)، زیرترین صدا را در بین ساز های برنجی (مثل هوربون، ترومبون و توبا) دارد. این آلت موسیقی در انواع سبک ها اعم از کلاسیک، جاز و پاپ به کار می رود.
از نظر ظاهر، با ساز کورنت شباهت زیادی دارد. فرق این دو ساز در لوله آن است که نسبت به کورنت طول بیشتری با قطری یکسان دارد.
این ساز صدای بلند ، نافذ و زیبایی دارد. حجم صدای ۲ ترومپت با ۲۰ الی ۳۰ ویلن برابری میکند. به همین خاطر بیشتر در همنوازی استفاده میشود.
تاریخچه
ترومپت اولیه را می توان به ۳۵۰۰ سال قبل نسبت داد. که البته در آن دوره از چوب یا استخوان حیوانات برای تولید صدا استفاده می کردند؛ این تاریخ و تعریف مربوط به همه ساز های بادی جهان است. ابزار های تولید صدا آن زمان قاعدتا شباهتی به ترومپت های امروزی نداشتند. در آن دوران از این ساز های بادی که فاقد پیستون بودند، یک دهانه و شیپوری داشتند، برای علامت جنگ، شکار آیین های مذهبی استفاده می شدند.
اولین شبه ترومپت مربوط به معبد توتان خامون که از جنس نقره و برنز بود، و یک نسخه بلند فلزی در چین است. البته این دو را باید بیشتر جد ساز های بادی بدانیم.
مادر اصلی را میتوان سازی دانست که ما آن را به نام ترومپت طبیعی (Natural Trumpet) می شناسیم. از این نوع ساز اغلب برای اهداف نظامی استفاده میشد. این ساز نیز فاقد پیستون بود و تنها راه ایجاد نت های مختلف تغییر حالت لب بود.
از دوران صفویه رایج بوده و در انواع سبک های موسیقی از آن استفاده میشد.
ساخت ترومپت های امروزی
در دوره کلاسیک به علت محدودیت در اجرای ترومپت طبیعی، این ساز اغلب به عنوان یک ساز همراه بود. به همین سبب تلاش برای ایجاد تغییر برای اجرای نت های کروماتیک، شروع شد. از اولین نسخه که کلید هایی بر روی آن تعبیه شده بود، به علت کیفیت صدای پایین استقبال نشد.
کارلس کلاگت در سال ۱۷۸۸ ایده ترومپت های امروزی را داد اما از ایده در سال ۱۸۱۸ استفاده شد و اولین ترومپت دیده شد. در سال ۱۸۴۲ تولید انبوه توسط آدولف ساکس در پاریس شروع شد. در طول این سال ها تا امروز ترومپت دوباره دسخوش تغییرات زیادی شد. به تعبیری دیگر میتوان تارخچه ساز را به ۲۰۰ سال قبل نسبت داد.
ساختمان ترومپت
ترومپت از مجموعا از ۷۰ بخش تشکیل میشود که ممکن است بسته به شرکت تولید کننده ساز این تعداد کم یا زیاد شود. معمولا از آلیاژ برنج برای ساخت آن استفاده میشود.
قسمت دهانی به شکل فنجان و کم عمق است. انتهای ساز به ناقوس نه چندان بزرگ ختم میشود.
لوله ی ترومپت در بیشتر مسیر استوانه ای شکل است و گاهی به طور نامحسوس مخروطی میشود. در انتها لوله به دهانه ناقوسی شکل ساز میرسد. لوله ساز در طول مسیرش دو بار به صورت مستطیلی خم میشود.
ترومپت ۳ دکمه دارد که هر دکمه دریچه ای را باز و بسته می کند. دکمه اول یکی از دریچه ها را باز میکند که باعث طولانی تر شدن لوله و در نتیجه تولید صدایی نیم پرده بم تر از حالت معمول می شود. دکمه دوم نیم پرده صوت را پایین می آورد و دکمه سوم یک و نیم پرده صوت را پایین می آورد. به طور معمول این دکمه ها به پیستون ها وصل میشوند اما نسخه هایی با کلید های چرخشی یا Rotary وجود دارد.
جنس ترومپت
همانطور که پیشتر اشاره شد، اکثرا ترومپت ها از جنس آلیاژ برنج (مس و روی) هستند. جنس های دیگر ساز از قبیل طلا و نقره به صورت سفارشی ساخته میشوند. استفاده از برنج در ساخت ساز به علت خاصیت آکوستیکی قوی آن است. وجود روی در این آلیاژ سبب استحکام البته تا زمانی که سرد است، میشود. در ساخت این آلت موسیقی از برنج زرد (۷۰ درصد مس و ۳۰ درصد روی) استفاده میشود. در ساخت اجزای ساز ممکن است از فلزها و جنس های دیگری نیز استفاده شود؛ از قبیل مواردی مانند استیل، چوب پنبه، نیکل، نمد و صدف.
انواع ترومپت
ترومپت از نظر ظاهری و توانایی ها انواع مختلفی دارد :
- استاندارد
- پیکولو
- سوپرانو
- باس
- اسلاید
- جیبی
- هرالد
- وینی
- روتاری
نوع استاندارد انواع بسیاری دارد؛ مانند دو، سی بمل، ر، می‌بمل، می، لا و سل. این نوع ها هر کدام دامنه صوتی متفاوتی دارند که ملاک انتخاب هر یک از این انواع سهولت برای اجرا و رنگ صدای ساز است.
ترومپت در دسته ساز های انتقالی قرار می گیرد که به معنای این است که ساز نت دو اَش نت دیاپازون نیست. نوعی از آن را برای اجرای نت دو نیز ساخته اند.
نوع سی بمل رایج ترین و پرکاربردترین ساز است که ۱٫۴۸ متر طول دارد. در این نوع نت دو، همان سی بمل دیاپازون است.
نحوه نواختن
ترومپت با دمیدن هوا با لب هایی تنگ شده و ایجاد صدای وزوز یا اصطلاحا Buzzing نواخته میشود. دمیدن باعث تحریک و حرکت ستون های هوایی و ایجاد صدای موسیقیایی با طول موجی مشخص میشود.
آیا با همان سه کلید تمام نت ها اجرا میشوند؟!
ترومپت دارای سه دکمه ی متصل به سه دریچه است، با فشردن دکمه ی اول ، دریچه ای باز میشود و طول لوله را در مجموع آنقدر زیاد میکند که صدای حاصل یک پرده بم شود ، دکمه ی دوم هرگاه به پایین فشار داده شود ، صوت حاصل نیم پرده و دکمه ی سوم ، یک و نیم پرده زیرایی را پایین می آورد.
این سوال در برخورد اول با ترومپت بسیار پرسیده میشود. نوازندگان با وارسی شکاف بین لب های خود از بین هارمونیک ها (نوعی بخش بندی موسیقی بر اساس ویژگی آکورد ها) انتخاب خود را میکنند. از طرفی دیگر سه کلید به ترتیب صدا را یک، نیم و یک و نیم پرده بم تر میکنند (زیرایی را کم میکنند). با گرفتن کلید اول و دوم (۱+۰٫۵ = ۱٫۵) صدا دقیقا به اندازه کلید سوم بم میشود. در نتیجه با ترومپتی که تنها سه کلید دارد میتوان تمام گام های کروماتیک را اجرا کرد.
پیکولو
ترومپت پیکولو (Trumpet Piccolo) طول لوله کمتری نسبت به نوع سی بمل دارد.(حدود نصف طول سی بمل) در این ساز کلید چهارمی نیز وجود دارد تا صدا را دو و نیم پرده بم تر کند. در پیکولو سرساز کوچکتری نسبت به نسخه استاندارد استفاده میشود.
فرق ترومپت و ساکسیفون
این دو ساز اغلب با یکدیگر نواخته میشوند. تفاوت اصلی آن ها در ظاهر، صدا، اندازه و نحوه نواختن است. از طرفی ترومپت از خانواده سازهای برنجی است اما ساکسیفون با اینکه از برنج ساخته میشود؛ با در نظر گرفتن نوع صدا و نحوه نواختن و دهانه تک نی ای که دارد، از خانواده سازهای بادی چوبی محسوب میشود. ساکسیفون ظاهری بین کلارینت و ابوا دارد که دارای بدنه مخروطی و دهانه شیپوری است که هیچ زبانه ای ندارد.
نوازندگان مطرح
ایرانی
- منوچهر بیگلری
- امید حاجیلی
- نصرالله زرین‌پنجه
- محمود قراملکی
- مصطفی گرگین‌زاده
خارجی
- آرتورو سندول
- دیزی گیلسپای
- لوییس آرم استرانگ
- مایلز دیویز
- وینتون مارسالیس
ترومپت (Trumpet) از آلات پرکاربرد در صنعت موسیقی است. شاید به این ساز آنقدر که باید بها داده نمیشود. نظر شما در باره این ساز چیست؟ اگر تجربه ای در نوازندگی این ساز دارید، باعث خشنودی ماست که در بخش نظرات مطرح کنید.
