ساکسیفون چیست؟

ساکسیفون (Saxophone) یکی از بی نظیرترین و همه کاره ترین ساز های بادی در تمام دوران است. اگرچه در ابتدا به عنوان یک ساز کلاسیک و نظامی تصور میشد، اما از آن زمان به بعد تقریباً به همه ژانرهای موسیقی در سراسر جهان از پاپ و راک گرفته تا جاز، کلاسیک و آوانگارد راه پیدا کرده است.

ساکسیفون یک ساز بادی چوبیِ تک نی است که اولین بار در اواسط دهه ۱۸۰۰ توسط آدولف ساکس ساخته شد. این ساز از یک قطعه دهانی، لوله فلزی مخروطی و کلیدهای انگشتی تشکیل شده است. صدا زمانی تولید میشود که هوا از طریق ساز دمیده میشود و  نی ارتعاش میکند. این صدا با عبور از بدنه اصلی ساز تقویت میشود. ساکسیفون ها از قطعات و قطعات متعددی تشکیل شده است که به طور جداگانه ساخته شده و سپس مونتاژ میشوند.

تاریخچه

اکثر سازها به طور پیوسته در طی سالیان متمادی تکامل یافته اند. به نوعی نمی توان گفت که فرد خاصی ساز های رایج مانند فلوت یا ابوا (Oboe) را اختراع کرده است. با این حال، ساکسیفون را میتوان مستقیماً به آدولف ساکس نسبت داد که آن را در دهه ۱۸۰۰ اختراع کرد. ساکس در سال ۱۸۱۴ در بلژیک به دنیا آمد و ساختن ساز را از پدرش که سازنده آلات موسیقی بود، آموخت. در سن ۱۶ سالگی، آدولف ساکس خود یک سازنده ماهر ساز بود. برخی از دستاورد های او شامل بهبود طراحی کلارینت (Clarinet) و افزودن دریچه های پیستونی به کورنت (Cornet) بود. او در زمان خود برخی از با کیفیت ترین کلارینت، فلوت و … را تولید کرد.

هدف آدولف ساکس از ساخت ساکسیفون

هدف او از توسعه این ساز، تولید سازی بود که هم صداهای ساز های بادی چوبی و هم صدا های ساز های برنجی را داشته باشد. آلت موسیقی جدیدی که ساخت، توانست کیفیت صدای ساز های بادی چوبی و قدرت صدای برنج القا کند. اولین نسخه ای که ساخت یک ساکسیفون بزرگ و بیس بود. از آنجایی ساز باید به شکل مخروطی ساخته میشد، استفاده از برنج به جای چوب بسیار راحت تر بود. در ۲۰ مارس ۱۸۴۶ آدولف ساکس این ساز را به ثبت رساند. مدتی بعد ساکسیفون های کوچکتر مانند آلتو و تنور ساخته شدند.

وارد شدن ساکسیفون به موسیقی

آدولف ساکس در کنار اینکه یک سازنده ساز ماهر بود، یک کارآفرین خلاق هم بود. او برای تبلیغ ساز جدید خود، در مسابقه نبرد گروه‌ها (Battle of the Bands یک مسابقه موسیقی است که در آن دو یا چند گروه برای عنوان “بهترین گروه” با هم رقابت میکنند.)، گروهی که از ساکسیفون او استفاده میکردند را در مقابل گروه سنتی پیاده نظام فرانسوی به صحنه فرستاد. گروه ساکس برنده مسابقه شد و ارتش فرانسه رسماً ساکسیفون را پذیرفت. البته این باعث شد نارضایتی هایی نسبت به ساکس به وجود بیاید و بسیاری از سازندگان و نوازندگان، ساکسیفون را به عنوان یک ساز قابل قبول، رد کردند و از تولید یا نواختن آن خودداری کردند. این موضوع به نوعی مانع از استفاده ساز ساکسیفون برای هدف اصلی خود یعنی ارکستر شد.

با این حال، بسیاری از آهنگسازان تحت تأثیر صدای ساکسیفون قرار گرفتند و به طور پیوسته آن را در قطعات خود وارد کردند. این ساز همه کاره در بسیاری از سبک های موسیقی مورد استفاده قرار گرفت. به عنوان مثال در ایالات متحده، این ساز توسط J. P. Sousa که به طور گسترده در آهنگسازی های گروه مارش استفاده شد، معروف شد.

پتانسیل واقعی ساکسیفون توسط نوازندگان جاز در اوایل دهه ۱۹۰۰ کشف شد. هنرمندانی مانند چارلی پارکر و جان کولترین کمک کردند تا آن را به محبوب ترین ساز تکنوازی بادی چوبی برای جاز تبدیل کنند.

مواد اولیه

ساکسیفون ها عمدتاً از برنج ساخته میشوند. برنج یک آلیاژ است که از فلزاتی مانند مس، قلع، نیکل و روی ساخته شده است. رایج ترین نوع مورد استفاده برای سازها برنج زرد است که از ۷۰ درصد مس و ۳۰ درصد روی دارد. انواع دیگر شامل برنج-طلا و برنج-نقره است که نسبت های متفاوتی دارند. روی موجود در برنج باعث میشود که آلیاژ در دماهای پایین تر قابل کار باشد. برخی از تولیدکنندگان سفارشی از ترکیب های ویژه برنج برای قطعات مختلف استفاده میکنند. مقدار کمی آرسنیک یا فسفر نیز ممکن است اضافه شود تا برنج در کاربردهای لوله‌سازی مفیدتر شود.

اگر ساکسیفون از برنج ساخته میشود، چرا آن را یک ساز بادی چوبی می دانند؟

همه چیز در مورد نحوه تولید صدا است! در ساز های برنجی مانند ترومپت یا ترومبون، صدا توسط لب های نوازنده که در برابر یک دهنی ارتعاش میکنند، ایجاد میشود و نت‌ها با فشار دادن روی سوپاپ ها تغییر میکنند. ساکسیفون مانند بسیاری از ساز های بادی چوبی از نی برای هدایت هوا به داخل ساز استفاده میکند. این هوا است که صدا را ایجاد میکند و نت ها با فشار دادن کلیدها برای باز و بسته شدن سوراخ ها تغییر میکنند. نمونه دیگری از ساز های بادی چوبی که دیگر از چوب ساخته نمیشوند، فلوت است.

طراحی

ساکسیفون معمولی یک ساز تک نی است که از برنج با انتهای خمیده ساخته شده است. در ابتدا در ۱۴ اندازه و کلید مختلف موجود بود، امروزه این عدد به ۶ کاهش یافته است. ساکسیفون ها به ترتیب صدا از بالاترین به پایین ترین ساکسیفون های سوپرانینو، سوپرانو، آلتو، تنور، باریتون و باس است. به طور کلی کوچکترین ساز سوپرانینو و بزرگترین ساز بیس است.

دهانی

صدای ساکسیفون از دمیدن نوازنده در آن تولید میشود. ساختار دهنی تاثیر مهمی در صدای نهایی ساز دارد. دو بخش اصلی از قطعه دهانی وجود دارد که بر تن صدا تأثیر میگذارد: اتاق تن و لایه (یا روکش) که دهانه بین نی و نوک آن است. دهانه‌ها معمولاً با یک حرف یا عدد برای نشان دادن عرض لایه مشخص میشوند.

نی

نی به ساکسیفون وصل میشود و برای ایجاد صدا لرزش میکند. نی ساکسیفون از بامبو  که در جنوب فرانسه رشد میکند، ساخته میشود. نی بسته به میل نوازنده میتواند نرم یا سفت باشد. لیگاتور قسمتی است که نی را روی قطعه دهانی با پیچ به قسمت دهانی متصل میکند. آنها میتوانند از مواد بی شماری مانند چرم، فلز یا پلاستیک ساخته شوند.

کروک

کروک قسمتی است که به دهنی و بدنه اصلی ساز متصل میشود. در بالای آن یک چوب پنبه قرار دارد که برای کوک کردن ساز است. تن بسته به محل قرارگیری قطعه دهانی روی چوب پنبه تغییر میکند. انتهای دیگر کلاهک یک مفصل فلزی است که در بدنه اصلی ساکسیفون قرار میگیرد. با یک پیچ به هم متصل میشود تا گودی را در جای خود نگه دارد.

کلید ها

کلیدهای ساکسیفون در دو نوع ایستاده بسته و ایستاده باز هستند. کلیدهای ایستاده بسته کلیدهایی هستند که در زمان نواختن ساز توسط فنر بسته نگه داشته می شوند. با فشار دادن کلید، باز می شود. هر کلید دارای یک پد در انتهای خود است از رد و بدل شدن هوا جلوگیری می کند.

لوله

لوله ساکسیفون یک لوله بلند و فلزی است که کم کم پهن میشود. دارای حفره هایی در کنار در نقاط خاص برای ایجاد نت ها است. هنگامی که همه سوراخ ها بسته میشوند، ساز بسیار شبیه یک بوق است که به علت ارتعاش بالای نی است. هنگامی که یک سوراخ باز میشود، صدا تغییر میکند و یک نت متفاوت ایجاد میکند. شکل مخروطی ساکسیفون باعث میشود که اهنگ ها اکتاوی شوند. این کار انگشت گذاری را آسان تر میکند.

انواع ساکسیفون

ساکسیفون آلتو

این نوع یکی از معروف ترین و رایج ترین هاست که اندازه آن متوسط است. این نوع ساز را بهترین ساز بادی برای افراد مبتدی و تازه کار است و ویژگی خوب این ساز برای افراد مبتدی دهانه کوچک آن است و همچنین کلید E شکل آن برای تنظیم کار را بسیار آسان کرده است. از ساکسیفونیست های نوع آلتو معروف میتوان به گرت، فیل وودز و سانبورن اشاره کرد.

ساکسیفون تنور

این نوع ساز از آلتو بزرگتر است و صدای آن در محدوده صدای انسان و شبیه صدا و تُن انسان است. این نوع ساکسیفون گردنی بلند و کشیده ای دارد. در موسیقی جاز، پاپ، راک و بلوز از این نوع ساز استفاده میشود.

ساکسیفون سوپرانو

بالاترین صدا و قدرت را در بین تمامی نوع ها دارد، یعنی دامنه صدای بالایی دارد. که حاصل کار روی کلید B است. هنگام استفاده و نواختن این نوع ساز، مهارت بالایی لازم دارد تا صدایی ایده آل و مناسب از آن بیرون بیاید. از این جهت این نوع به یکی از حرفه ای ترین نوع ساز دنیا و جهان تبدیل شده است که همه نمی توانند آن را بنوازند و تمرین و تلاش زیادی برای نواختن آن نیاز است.

ساکسیفون باریتون

باریتون از بزرگترین و سنگین ترین ساز ها در میان ساز های بادی است. این نوع ساز موسیقی دلنشین و نوای ملایمی ایجاد میکند. مشهورترین و مشهورترین نوازندگان باریتون  میتوان به پیر آدامز، جری مولیگان و سامولین اشاره کرد.

 نکته ای در مورد خرید ساکسیفون

هنگام خرید ساز ساکسیفون ابتدا باید ساده ترین نوع و کوچکترین سایز را انتخاب کنید، زیرا هر چه اندازه ساز بزرگتر باشد، نواختن آن سخت تر است. ساز های کوچکتر علاوه بر ارزان بودن، استفاده راحت تری نیز دارند.

اگر مبتدی هستید به شما آلتو را پیشنهاد میکنیم. زمانی که در استفاده از این به درجه استادی رسیدید؛ میتوانید به سراغ ساز های دیگر بروید و آن ها را بنوازید.