ساز تار چیست؟

ساز تار

ساز تار جزو خانواده سازهای زهی مضرابی بوده و یکی از پرکاربرد ترین و محبوب ترین ساز های ایرانی می باشد. در این مطلب به معرفی این ساز پر افتخار و تاریخچه آن می پردازیم.

تاریخچه ساز تار

تار هم اکنون در میان سازهای زهی مضرابی به عنوان یکی از متداول ترین آلات موسیقی شناخته می شود. از تاریخ ورود و ترویج ساز تار در ایران اطلاعات دقیقی در دست نیست، اما واژه “تار” به معنی ساز معروف کنونی، نخستین بار در دوره صفویه به کار برده شده است.

ساختمان ساز تار

ساختمان تار
ساختمان تار

سرپنجه تار

سرپنجه تار که به آن جعبه‌ی کوک نیز گفته می شود، جعبه ای توخالیست که در ابتدای طول دسته قرار دارد و جنس چوب هم جنس چوب کاسه است. شش گوشی (در هر طرف سه گوشی) بر روی آن قرار می گیرد. سرپنجه در سال های اخیر به اشکال گوناگون و متفاوت ساخته شده است. البته هنوز سرپنجه سنتی رواج بیشتری دارد.

نخستین شخصی که در طراحی ‌این قسمت از ساز تار جهت کیفیت و دقت بیشتر کوک تغییر ایجاد کرد، استاد سازنده سازهای ایرانی، ابراهیم قنبری مهر بود که این سازها به سازهای سرپنجه قنبری شهرت یافته است.

دسته‌ تار

دسته ساز از چوب های سخت، مانند گردوی کهنه یا توت، به صورت لوله ای توپر به طول ۵۰cm و قطر تقریبی ۴cm ساخته میشود. در قسمت جلوی دسته، انگشت گذاری صورت می گیرد و در پشت آن، دستان (پرده ها) با فاصله های معین بسته می شوند.

شیطانک تار

دسته ساز تار به وسیله شیطانک از پنجه جدا می شود. شیطانک، قطعه استخوان باریک و کم‌ارتفاعی به عرض دسته تار و به ارتفاع ۲mm می باشد.

دستان

معمولاً ۲۸ دستان بر روی دسته ی تار بسته می شود. که مبنای آن ها از زه (روده تابیده شده چهارپایان) یا نخ های نایلونی است. هر دستان را در فواصل معین، چهار یا سه دور، دور دسته‌ تار می بندند. بر روی دسته از دو رشته نوار استخوانی در طرفین نیز استفاده می شود.

دسته ساز تار
دسته ساز تار

نقاره تار

یکی از جعبه های توخالی تار می باشد که بر روی آن پوست کشیده می شود و آن را جعبه کوچک می نامند. جنس نقاره از چوب درخت توت است و پوست آن از قسمت نازک پوست چهارپایانی مانند بز و بره انتخاب می شود.

کاسه تار

کاسه تار مانند نقاره توخالی اما کمی بزرگتر می باشد. جنس آن از چوب توت است و بر روی آن پوست کشیده می شود. روی پوستی که بر کاسه کشیده شده خرک گذاشته می شود.

خرک ساز تار

خرک معمولاً از جنس استخوان ساخته شده است. اما در ساخت برخی از انواع تار به جای استخوان از شاخ گوزن استفاده می کنند. پس از تراشیدن شکل و حجم خرک شیارهای کم عمقی بر روی آن ایجاد می کنند. تا سیم ها بر روی خرک ثابت بمانند.

برای ثابت ماندن خرک بر روی پوست، نخ های کوتاهی از جنس دستان (پرده ها) از حلقه های کوچکی که روی خرک (دو حلقه در طرفین و یک حلقه در وسط) ایجاد شده می‌گذرند و به سیم گیر که در انتهای بدنه ی کاسه قرار دارد متصل می شوند. برخی از سازندگان از آب قند به عنوان چسب، برای اتصال خرک به پوست استفاده می کنند. معمولا روی سیم گیر را هم با تکه ای چرم می پوشانند تا دست نوازنده با گره سیم ها و نخی که از خرک کشیده شده برخورد نکند.

سیم ها

تار ایرانی دارای ۶ سیم است که دو به دو هم صدا کوک می شوند. سیم های تار معمولا از جنس فلز و دارای قطرهای مختلف است. مضراب تار که در موقع نواختن بین شصت و انگشت قرار می گیرد. اغلب از جنس برنج می باشد و با موم پوشیده می شود. (گاهی از شاخ یا استیل هم استفاده می شود)

نوازندگان مشهور ساز تار

از نوازندگان به نام و مشهور  این ساز می توان به میرزاحسین قلی، میرزا عبدالله، علی اکبرخان شهنازی، مرتضی خان نی‌داوود، کلنل علینقی وزیری، لطف الله مجد، مهدی تاکستانی، علی اکبرخان نوروزی، فریدون حافظی، جلیل شهناز، فرهنگ شریف، هوشنگ ظریف، نصرالله زرین‌پنجه، اسدالله حجازی، غلامحسین بیگجه خانی، محمدرضا لطفی، حسین علیزاده، داریوش پیرنیاکان، داریوش طلایی، ارشد طهماسبی،کیوان ساکت، زیدالله طلوعی، امیر حشمتی، یحیی زرپنجه و… اشاره نمود.

پیشنهاد می کنیم مطلب آشنایی با ساز های زهی را مطالعه کنید.

همچنین برای مشاهده قیمت و خرید انواع ساز های زهی (مانند تار) اینجا کلیک کنید.

کلیدواژه : تارساز تار
مدیرکل
ارسال دیدگاه

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *