تاریخچه ساز ویولن

ساز ویولن یکی از ساز های مهم و تاثیر گذار در تاریخ موسیقی است که تاریخچه آن به قرن ۱۶ میلادی باز می گردد. این ساز در طول سالیان تغییرات بسیاری را در ساختار خود پذیرفته است تا به ویولن امروزی تبدیل شود. در این مطلب به صورت کامل تاریخچه ساز ویولن را تشریح خواهیم کرد.

ساز ویولن از خانواده سازهای ویولا دا براچو بین سال های ۱۵۲۰ تا ۱۵۵۰ میلادی تکامل یافته است و شهرهای شمال ایتالیا مانند برشیا، کِرِمونا و ونیز تبدیل به مراکز مهم این ساز شدند.

واژه ویولن Violin (کلمه ایتالیایی Violino) از واژه Viola برگرفته شده است و به جای ویولای کوچک معنای کلی تری یعنی ساز زهی کوچک دارد. تنها ویولن های به جا مانده آن هایی هستند که توسط ویولن ساز کِرِمونی، آندره آماتی (۱۵۰۰ – ۱۵۷۶) در سال ۱۵۴۲ میلادی ساخته شده اند. بنابراین به احتمال زیاد آندره آماتی اولین سازنده ای بود که سازهایی را با ویژگی هایی ساخت که نام ویولن را توجیه می کرد.

ساز ویولن در ایتالیا موفقیت عظیمی به دست آورد و خیلی سریع جایگزین تمام سازهای زهی کوچک دیگر در محدوده سوپرانو شد که بر روی شانه نواخته می شدند. ویولن تنها سازی بود که قبل از سال ۱۶۵۰ میلادی قسمت عمده ای از پیشرفت خود را تجربه کرده و به راحتی به عنوان یک بخش اساسی تمرین موسیقی پذیرفته شده بود؛ این به دلیل قابلیت های معنایی و بیانی نامحدودی بود که ویولن ارائه می داد.

پیشرفت های بعدی تاریخ موسیقی غرب ارتباط بسیار نزدیکی با توسعه بیشتر تکنیک های اجرایی و امکانات بیانی ویولن دارد. ویولن (و بعد ها سایر سازهای خانواده ویولن) سازی بود که هم توسط موسیقی دانان حرفه ای نواخته می شد و هم توسط افراد غیر حرفه ای و تحصیل کرده مانند اشراف و بازرگانان به کارگرفته می شد؛ از این رو دارای موقعیت اجتماعی خاصی بود. نوازندگان ایتالیایی سازجدید (ویولن) را در سراسر اروپا به مخاطبان بیشتری معرفی می کردند.

عصر طلایی (سال های ۱۶۰۰-۱۷۵۰ میلادی)

محبوبیت ساز ویولن منجر به ظهور مشهورترین مدارس ساخت ویولن شد:

مدرسه کِرِمونی توسط پسران آماتی تا نیکولا آماتی هدایت می شد. مدرسه برشیان استادان بزرگی مانند گاسپارو دا سالو (۱۵۴۰–۱۶۰۹) و شاگردانی مانند جوآنی پائولومگینی (۱۵۸۰–۱۶۳۲) را تربیت کرد. مدرسه کِرِمونی با نیکولا آماتی، آندره گوارنیری (۱۶۲۶–۱۶۹۸) و بعدا آنتونیو استرادیواری (۱۶۴۴–۱۷۳۷) که احتمالا شاگرد گوارنینی بود، ادامه کار داد.

آنتونیو استرادیواری، که در طول دوران کار خود حدود یک هزار ساز ساخت که گفته می شود تا به امروز ۶۰۰ ساز از آن بجا مانده است. او هنوز به عنوان برترین ویولن ساز به شمار می رود. علیرغم تلاش های مکرر که تا به امروز نیز ادامه دارد و همچنین مدرن ترین فن آوری ها، تولید مجدد سازهایی مانند استرادیواریوس غیرممکن است. ابعاد ساز ویولن استرادیواری توسط نسل های بعدی به طور قطع پذیرفته شده است.

جوزپه گوانیری، معروف به دل گسو (۱۶۹۸-۱۷۴۴)، سازهایی ساخت که عمدتا به دلیل لحن پایدارشان مورد استقبال قرار گرفت. نیکولا پاگانینی (۱۷۸۲–۱۸۴۰) بزرگترین نوازنده ی تمام دوران ها با ساز گوانیری می نواخت.

در شمال آلپ مدرسه ویولن سازی به رهبری جیکوب اشتاینر Jacob Steiner (1621–۱۶۸۳) در آبسام وتیرول شهرت زیاد کسب کرد. به عنوان مثال یوهان سباستین باخ با ویلن اشتاینر می نواخت. موتزارت با سازی که توسط اگیدیوس کلوتز ساخته شده بود، می نواخت. نیکولاس مدارت بزرگترین ویلون ساز در فرانسه و باراک نورمن، در انگلستان بود.

در اواخر قرن ۱۸ میلادی زمانی که هنر ساز سازی به یک خط تولید با تقسیم کارهای تخصصی تغییر یافت، این هنر در ایتالیا ناپدید شد. از دلایل دیگر آن می توان به مواد جدید مثلا لاکی که زوتر خشک می شود، روش های ساخت جدید و ظهور کارخانه های ویولن سازی اشاره کرد. نیکولاس لوپورت (۱۷۵۸–۱۸۲۴) سازنده برجسته ویولن دراین دوره در فرانسه زندگی می کرده است.

مدرن سازی حدود سال ۱۸۰۰ میلادی

تحولات پس از انقلاب فرانسه بازتاب های بسیار گسترده ای در دنیای موسیقی داشت. مسئولیت سازماندهی و تامین بودجه رویدادهای موسیقی از طبقه اشراق به بورژوازی منتقل و برگزاری کنسرت ها به یکی از برنامه های منظم زندگی اجتماعی تبدیل شد. ازآن جا که این کنسرت ها در سالن های بزرگتر برگزار می شدند، سازهای بلندتر با آرشه های ضخیم تر لازم بود. بنابراین سازندگان ویولن مجبور شدند تغییراتی را در ساختار این ساز ایجاد کنند.

این تغییرات منجر به توسعه ویولن مدرن در اوایل قرن ۱۹ میلادی شد. سازهای قدیمی برای تامین نیازهای جدید “مدرنیزه” شدند.

تغییرات ساز ویولن

افزایش ارتفاع خرک برای افزایش کشش سیم ها، باعث افزایش صدای ساز شد. این امر همچنین زاویه سیم ها روی صفحه ی انگشت گذاری را تغییرداد که نوازنده می بایست با فشار بیشتری نت های بالاتر را می نواخت. با قرار گرفتن دسته ساز در زاویه عقب تر از خود ساز، این دشواری برطرف شد. بنابراین فاصله مساوی بین سیم ها و صفحه انگشت گذاری در طول دسته نیز حفظ شد. در همان زمان دسته و صفحه انگشت گذاری بلند تر شدند. برای کنار آمدن با فشار بیشترسیم ها روی ساز، فنر (Bass Bar) و پل نیز تقویت شدند.

سیم ها محکم تر شدند، به طوری که بتوانند در برابر کشش افزایش یافته مقاومت کنند. از مدت ها قبل مرسوم بود سیم سل که از جنس روده بود را با فلز بپوشانند. امروزه سیم سل غالبا نقره – پیچ می باشد. کاملا مشخص نیست که آیا سیم های لا و ر نیز در قرن ۱۹ با فلز پوشانده شدند یا خیر! امروزه به طور کلی از سیم های پیچیده شده با آلومینیوم استفاده می کنند. سیم می در قرن ۱۸ از روده ساخته می شد و تا قرن ۲۰ با فولاد جایگزین نشده بود. در عصر حاضر از سیم های نایلونی و استیل استفاده می شود.

آرشه مدرن در طی چند دهه توسعه یافت. آرشه ساز فرانسوی، فرانسوا وره نقش زیادی را در این توسعه ایفا کرد؛ این تغییرات شامل بلندتر شدن آرشه و قوی تر شدن آن، تغییر در وزن آرشه، تغییر مرکز ثقل و افزایش تن بود که باعث ایجاد سکته های قدرتمند مانند مارتله (آرشه های چکشی، کوتاه و قدرتمند) شد. لویی اسپور جای چانه ای را اختراع کرد که حرکت رفت وبرگشتی دست چپ بر روی ساز را تسهیل می کند.