ساز کوبه ای تنبک (تمبک)

تنبک ساز کهن ایرانی

ساز تنبک از مهمترین سازهای کوبه ای و پوستی ایرانیست که در گروه های موسیقی ایرانی نقش بسیار چشم گیری را ایفا می کند. این ساز به نوازنده این امکان را می دهد که تمام انگشتان دو دست خود را به کارگیرد. به همین علت نواختن این ساز مستلزم قدرت بالای تکنیکی و متریکی می باشد. در ادامه این مقاله با ما همراه باشید. تا این ساز اصیل ایرانی را برای شما به صورت کامل شرح دهیم.

ساز تنبک چیست؟

ساز تنبک (تمبک، دمبک، دنبک یا ضرب) یک ساز کوبه ای ایرانی است. که از نظر سازشناسی جزء طبل های جامی شکل به شمار می رود. نام و ساختار این ساز در طول تاریخ دچار تغییرات بسیاری شده است. همچنین این ساز جزو مهم ترین سازهای پوستی کوبه ای در جهان می باشد.

تاریخچه ساز تمبک

تاریخچه ساز تنبک
تاریخچه ساز تنبک

بر طبق متونی که فرهنگ ها درباره ی ساز تنبک (دنبک یا ضرب) نگاشته اند. دف یا دایره کوچکی را که چنبر آن از روی و برنج ساخته میشد، خمبک یا خنبک نامیدند. هم چنین در گذشته به هم زدن دست ها با وزن و اصول را برای اظهار مسرت و سرور، مجازاً خمبک می نامیدند. تاریخچه نام تنبک به پیش از اسلام باز میگردد و بنابر عقیده دکتر معین نام دمبک صورت دگرگون شده ی نام دمبلک به زبان پهلوی می باشد. مولونا می فرماید:

گوید او محبوس خنب است این تنم  /  چون می اندر بزم خمبک می زنم

گمان می رود خم یا رویینه خم (یا طاس رویینه خم)، که در روزگار کهن ایران از جنس روی ساخته می شد. نیز با نام های خمبک یا تمبک شناخته میشده است. در کتاب پهلوی « یادگار زریران » عبارتی است بدین مضمون که « تمام لشکرهایی که به کاخ ویشتاسب احضار شدند، به صدای نای و تنبک صف آرایی کردند».

 

ساختار ساز تنبک

این ساز از دو بخش استوانه ای شکل تشکیل شده است. بخش اول به قطر تقریبی ۲۵ تا ۳۰ سانتی متر و به طول ۴۵ سانتیمتر است. که بر روی آن پوست کشیده می شود و از پایین به بخش دیگر متصل می شود. در بخش زیرین، استوانه باریک تری است که در قسمت پایین کمی گشاده تر شده و به دهانه ای بازمنتهی می شود. به صورت کلی تر می توان گفت که این ساز از پنج بخش تشکیل شده است:

  1. پوست
  2. دهانه بزرگ
  3. تنه
  4. پا
  5. گلویی (نفیر)
  6. دهانه کوچک (کالیبر)

سیر تحول تنبک به تمبک

درمورد علت نام گذاری این ساز، هنوز مدرک معنبری در دسترس نمی باشد. اما برخی از صاحبان نظر معتقدند که نام این ساز در اصل تنبک بوده و تبدیل آن به تمبک، به دلیل قلب به میم حرف «ن» ساکن، پیش از حرف «ب» می باشد. همانند اتفاقی که در تلفظ واژه «شنبه و پمبه» می افتد. همچنین در نوازندگی این ساز از تکنیک هایی با نام تُم، بک، پلنگ و ریز استفاده می شود. به همین منظور چندان بعید نیست که نامگذاری «تمبک» بر اساس همین اسامی صورت گرفته باشد.

حکیم نظامی این واژه را به هر دو صورت خمبک و تنبک در اشعار خود آورده است:

درآمد به شورش دم گاودم  /  به خمبک زدن طاس رویینه خم

ز شوریدن تنبک زخمه ریز  /  دماغ فلک سفته از زخم نیز

"<yoastmark

تغییرات در ساخت ساز تمبک

با گذر زمان تغییراتی در نحوه ی ساخت و کاربرد ساز کوبه ای تنبک به وجود آمد. بدین صورت که آن ها را به صورت کوچک تری ساخته و در مجالس عیش و طرب از آن استفاده کردند. و آن را خمک و خمبک نامیدند. خمک و خمبک کوتاه شده ی کلمات خم و خلب است. بنابراین «رویینه خم» یا به گفته نظامی «طاس رویینه خم» را، کوچک کرده و تغییراتی مناسب مجلس در آن داده اند و به آن نیز خمبک و تنبک گفته اند.

و این در واقع مادر تنبک یا ضرب امروزیست که پس از تکامل به صورت تنبک یا دنبک (ضرب) کنونی درآمده و به همین نام شهرت یافته است. علاوه بر تغییراتی ک هگفته شد. در ساختار  بدنه تنبک نیز تغییراتی رخ داد. برای نمونه تنبک را در گذشته از جنس چوب، سفال و گاهی هم فلز می ساختند، این در حالیست که امروزه این ساز را از جنس چوب می سازند.

"نمونه

ساز کوبه ای تمبک به تدریج رو به تکامل نهاد و در سده های اخیر به صورت کنونی در آمد.

 

پیشنهاد می کنیم مطلب معرفی انواع ساز را بخوانید.

جهت مشاهده و خرید ساز های کوبه ای کلیک کنید.

مدیرکل
دیدگاه کاربران 13 دیدگاه
  • Smrn888 6 تیر 1398 / 12:19 ب.ظ
    1 0

    خیلی خوبه

  • Bfnnlo 27 اسفند 1402 / 5:36 ب.ظ
    0 0

    flagyl 200mg canada – azithromycin price buy azithromycin no prescription

  • Ovnxfw 28 اسفند 1402 / 4:20 ب.ظ
    0 0

    buy ciprofloxacin 500 mg without prescription – tinidazole pill order erythromycin 500mg without prescription

  • Binance美国注册 29 اسفند 1402 / 9:16 ب.ظ
    0 0

    I don’t think the title of your article matches the content lol. Just kidding, mainly because I had some doubts after reading the article.

  • Gpjvrz 29 اسفند 1402 / 10:42 ب.ظ
    0 0

    valtrex without prescription – diltiazem 180mg us order zovirax 800mg online cheap

  • Azshmt 7 فروردین 1403 / 9:32 ب.ظ
    0 0

    order retrovir pills – epivir 100mg usa allopurinol 300mg drug

ارسال دیدگاه

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *